W artykule, który poświęcony był definicji otępienia, wyróżniliśmy kilka jego charakterystycznych cech związanych z utratą lub znacznym upośledzeniem funkcji poznawczych takich, jak pamięć, myślenie, orientacja, liczenie, pisanie, zdolność uczenia się, język i ocena. Czas teraz, by przyjrzeć się przyczynom otępienia, od których zależy jego przebieg i dalszy rozwój.

Bez właściwego rozpoznania choroby, która jest przyczyną otępienia, nie da się leczyć objawów otępienia. W przypadku braku takiego rozpoznania, „leczenie” można porównać do leczenia nowotworu bez określenia, który narząd został zaatakowany.

Obecnie kilkadziesiąt jednostek chorobowych naukowcy kwalifikują jako przyczyny otępienia. Najczęstszą z nich jest choroba Alzheimera, o której szerzej pisaliśmy tutaj. Szacuje się, że około 60% wszystkich chorych z otępieniem to osoby ze zdiagnozowaną chorobą Alzheimera. Ponadto do najczęstszych przyczyn zalicza się także otępienie naczyniopochodne, otępienie z ciałami Lewy’ego, otępienie czołowo-skroniowe, chorobę Parkinsona. Wszystkie te schorzenia mają charakter postępujący. Ich tempo rozwoju i przebieg są bardzo indywidualne, inne jest u każdego chorego. Objawy otępienia znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie, pamiętajmy jednak, że odpowiednia wiedza oraz otwarcie się na podopiecznego i zrozumienie symptomów mogą znacznie ułatwić opiekę , a przez to zwiększyć komfort podopiecznego.

Otępienie naczyniopochodne

Według danych WHO około 10 – 15 % osób po 65. roku życia cierpi na demencję, której przyczyną jest otępienie naczyniopochodne. Jest ono efektem chorób naczyń krwionośnych, które są odpowiedzialne między innymi za dostarczanie tlenu do komórek mózgu. Jeśli jednak system połączeń, jaki tworzą naczynia krwionośne zostaje zablokowany lub zniszczony w skutek zakrzepu lub zatoru, powoduje to niedobór tlenu w komórkach nerwowych. Finalnie prowadzi to do stopniowego obumierania neuronów.
Zmiany zachowania w otępieniu naczyniopochodnym mogą mieć bardzo gwałtowny charakter, związany z przebytym udarem lub też narastać stopniowo.

Do czynników ryzyka otępienia naczyniopochodnego należą:

• nadciśnienie tętnicze;
• miażdżyca;
• inne choroby układu krwionośnego;
• cukrzyca;
• krwotoki mózgowe;
• mikroudary;
• więcej niż jeden udar w przeszłości;
• ciężki przebieg udaru i duże uszkodzenia układu nerwowego.

Przed otępieniem naczyniopochodnym możemy się jednak uchronić. Jak zminimalizować ryzyko zachorowania? Regularna aktywność fizyczna, zdrowa, niskotłuszczowa, a bogata w witaminy i minerały dieta, ograniczenie używek takich jak papierosy i alkohol, regularna kontrola poziomu cukru i cholesterolu we krwi, a także ciśnienia tętniczego są najlepszą profilaktyką, która pomoże nam również zapobiec innym przyczynom otępienia.

Otępienie z ciałami Lewy’ego

Jakiś czas temu świat obiegła wieść o samobójczej śmierci jednego z amerykańskich komików i aktorów – Robina Williamsa. Gdy media szybko zawyrokowały, że aktor cierpiał na głęboką depresję, stanowczo zaprzeczyła temu żona Williamsa, informując dziennikarzy, że jej mąż zmagał się z otępieniem z ciałami Lewy’ego (Lewy Body Dementia). Wówczas wielu z nas tak naprawdę po raz pierwszy usłyszało o tej chorobie.

Czym więc jest otępienie z ciałami Lewy’ego?
Jego objawy są często mylone z chorobą Alzheimera, chorobą Parkinsona, guzem mózgu czy depresją. Nazwa wzięła się od drobnych, sferycznych, nieprawidłowo zbudowanych struktur białkowych, które niekontrolowanie powstają wewnątrz komórek nerwowych. Nieznana jest przyczyna powstawania białek, ale według naukowców zaburzają one przesyłanie impulsów między neuronami. Najczęściej pierwsze symptomy tego typu otępienia pojawiają się po 65. roku życia. Według szacunków WHO otępienie z ciałami Lewy’ego stanowi ok. 10-20 proc. wszystkich przypadków demencji i częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet.

Objawy choroby pojawiają się stopniowo. Te, które powinny wzbudzić naszą czujność, to zaburzenia pamięci, sztywność mięśni lub drżenie w spoczynku (stąd częste mylenie z chorobą Parkinsona), czemu towarzyszyć mogą omdlenia, zaburzenia chodu, upadki.
Dla przebiegu tej choroby charakterystyczne są także bardzo plastyczne omamy wzrokowe i halucynacje, a także urojenia. Chory może w swoim pokoju widzieć dzieci czy zwierzęta, których w nim w rzeczywistości nie ma. Może także być przekonany, że żyją jego rodzice, że musi się nimi opiekować, choć zmarli już kilka lat temu. Dodatkowo do objawów otępienia z ciałami Lewy-ego zalicza się także: kłopoty z mową i komunikacją, zaburzenia koncentracji, wahania ciśnienia, nietrzymanie moczu, zaparcia.

Niestety, nie ma lekarstwa na otępienie z ciałami Lewy’ego. Jest ono chorobą postępującą. To, jak szybko postępuje, jest kwestią indywidualną, ale też mocno zależną od jakości opieki nad chorym.

Otępienie czołowo-skroniowe

Otępienie czołowo-skroniowe może wystąpić dość wcześnie, już między 45. a 65. rokiem życia i stanowi 1-10% wszystkich przypadków demencji. W badaniach diagnostycznych obserwowany jest zanik płatów czołowych lub skroniowych. Najczęstszymi objawami są natomiast zaburzenia zachowania i zmiany osobowości. Dość częstym zjawiskiem, które również charakteryzuje otępienie czołowo-skroniowe, jest tak zwane odhamowanie – chory nie przestrzega ogólnie przyjętych norm postępowania i funkcjonowania społecznego. Gdy chory otwarcie przejawia różne zachowania seksualne, składa dwuznaczne propozycje, dotyka lub przytula zupełnie obce osoby, mamy wówczas do czynienia z odhamowaniem.

W miarę postępu choroby chorzy stają się wycofani i apatyczni. Powtarzają też często bezcelowe i nieefektywne działania takie, jak poszukiwanie przedmiotów czy wędrowanie. Objawy te często przypominają różnego rodzaju choroby psychiczne, więc chory zamiast trafić do neurologa czy neuropsychologa, wysyłany jest do psychiatry. To stanowczo utrudnia diagnozę, a często również jest przyczyną zastosowania nieodpowiedniego leczenia.