Wraz z wiekiem stan zdrowia seniorów często ulega pogorszeniu, a organizm staje się bardziej podatny na różne choroby. Schorzenia wieku podeszłego, takie jak choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca czy choroby neurologiczne, mogą znacząco wpływać na jakość życia, prowadząc do zaburzeń mobilności oraz problemów z komunikacją.
W konsekwencji wzrasta ryzyko wystąpienia niebezpiecznych sytuacji, takich jak upadki czy oparzenia. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o pierwszej pomocy w takich przypadkach, przejdź do naszych poprzednich artykułów [link]. 

Szczególnie poważnym problemem są zaburzenia połykania, które mogą prowadzić do zadławień, stanowiąc bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia seniora. W tym artykule omówimy, skąd biorą się te zaburzenia, jak rozpoznać sytuację niebezpieczną oraz jak sobie wtedy radzić. 

Kiedy najczęściej zdarzają się zadławienia? 

Statystyki z całego świata zgodnie pokazują, że do zadławień dochodzi najczęściej w skrajnych grupach wiekowych: 

• U małych dzieci – kiedy przyczynę stanowią najczęściej małe elementy zabawek, odzieży, czy inne przedmioty znalezione w domu; 

• U osób starszych – najczęściej podczas spożywania posiłków.  

Wykazano, że zadławienia u osób dorosłych w podeszłym wieku, najczęściej występują u chorych neurologicznie (stan po udarze mózgu, choroba Parkinsona, schizofrenia, choroba Alzheimera), pod wpływem alkoholu lub w przypadku występowania guzów w obrębie jamy ustnej, gardła i dróg oddechowych. Dodatkowo u seniorów występuje obniżona funkcja ślinianek, a mała ilość śliny sprzyja występowaniu zadławień.  

Co to właściwie jest zadławienie? 

Jest to sytuacja, kiedy drogi oddechowe są zablokowane przez ciało obce (np. kawałek jedzenia, monetę czy zabawkę). W zależności od wielkości przedmiotu, który blokuje przepływ powietrza, może wystąpić sytuacja, kiedy oddech jest całkowicie niemożliwy, co stanowi stan bezpośredniego zagrożenia życia.  

W przypadku zadławienia występują objawy, takie jak kaszel, problemy z nabraniem powietrza, świsty oddechowe, drażniący ból okolicy gardła, problemy z mową, a z czasem narastające pobudzenie, strach, zaczerwienienie, a następnie zasinienie twarzy. Z czasem, bez udzielenia pomocy, może dojść do utraty przytomności, a następnie do nagłego zatrzymania krążenia.  

Dlaczego dochodzi do zadławienia?  

Jama ustna i gardło są wspólną częścią dróg oddechowych i dróg pokarmowych. Brzmi niebezpiecznie? Na szczęście nasz organizm ma własny system zabezpieczający przedostaniu się pokarmu do dróg oddechowych – nagłośnie – taką “klapę”, która w momencie przełykania zamyka wejście do dróg oddechowych i w ten sposób je ochrania. W takim razie, dlaczego czasami to nie działa? Kiedy mówimy albo śmiejemy się, nagłośnia się podnosi (aby można było wydawać dźwięk), co rodzi niebezpieczeństwo przedostania się pokarmu do dróg oddechowych i zatkania ich. U osób z problemami neurologicznymi, z demencją czy pod wpływem alkoholu, dodatkowo mięśnie mogą być bardziej wiotkie i cały ten system zabezpieczający może nie działać prawidłowo – dlatego występuje większe ryzyko zadławienia.  

Kiedy do dróg oddechowych dostanie się ciało obce, może ono częściowo (z zachowaniem przepływu powietrza) lub całkowicie zatkać drogi oddechowe. 

Co wtedy zrobić? 

1. Jeżeli poszkodowany kaszle, jest w stanie mówić – zachęcaj do kaszlu. Pozostań obok, obserwuj. 
2. W momencie, kiedy pojawią się coraz większe problemy z nabraniem powietrza, a osoba stanie się coraz bardziej pobudzona i jednocześnie cicha, kaszel staje się nieefektywny, słabnie, staje się cichy, bez możliwości nabrania powietrza – stań pewnie za poszkodowanym, tak aby w razie utraty przytomności zabezpieczyć go przed upadkiem, i pochyl go do przodu. 
3. Uderz 5 razy otwartą dłonią w okolicę pomiędzy łopatkami. Po każdym uderzeniu sprawdź czy ciało obce nie wypadło z dróg oddechowych. 
4. Jeżeli sytuacja się nie zmieniła, obejmij poszkodowanego obiema rękami w połowie odległości między dolną częścią mostka, a pępkiem (nadbrzusze). Jedną dłonią zaciśnij w pięść i obejmij ją drugą, pochyl poszkodowanego do przodu i mocno pociągnij rękami jednocześnie do góry i do siebie. Powtórz uciśnięcia nadbrzusza 5 razy. 
5. Powtarzaj kroki 3 i 4 do momentu odkrztuszenia przez poszkodowanego ciała obcego lub do momentu utraty przez niego przytomności.  
6. W sytuacji utraty przytomności, połóż poszkodowanego na ziemi, wezwij karetkę i jak najszybciej rozpocznij uciskanie klatki piersiowej (RKO). Kontynuuj do przyjazdu ZRM lub powrotu oddechu.  

Po skutecznej pomocy w zakrztuszeniu, ciało obce lub jego fragmenty mogą pozostawać m. in. w oskrzelach, co może powodować późniejsze powikłania (np. zachłystowe zapalenie płuc). Z tego powodu, jeżeli utrzymuje się kaszel, problemy w przełykaniu czy ból okolicy gardła – konieczna jest konsultacja lekarska. 

Również osoby, u których konieczne było wykonanie uciśnięć nadbrzusza lub klatki piersiowej, powinny zostać zbadane przez pracownika medycznego.  

Na co zwrócić szczególną uwagę, aby zapobiegać zadławieniu? 

• Dostosuj konsystencję pokarmów do stanu seniora – stosuj rozdrobnione pokarmy, z czasem o konsystencji papkowatej, możesz rozdrobnić jedzenie stałe, a do płynów dodać zagęstniki. 

• Dbaj o odpowiednią pozycję seniora, a po zakończeniu posiłków zostaw łóżko w pozycji półsiedzącej.  

• Zachowaj szczególną ostrożność, obserwuj seniora, nie śpiesz się w czasie karmienia.  

Więcej o zaburzeniach połykania dowiesz się z artykułu [link]. Zapraszamy do czytania! Pamiętaj również, że artykuł stanowi sposób usystematyzowania wiedzy, nic nie zastąpi pełnego kursu pierwszej pomocy i możliwości praktycznych ćwiczeń.