Anna już ponad dwa lata temu zauważyła, że z jej pamięcią dzieje się coś niedobrego. Początkowo miała problem z przypomnieniem sobie imion dzieci swoich kuzynów. Pewnego razu zaś odłożyła gdzieś przygotowane wcześniej słoiki z przetworami i nie mogła ich znaleźć. Przez pewien okres rozwiązaniem było dla niej zapisywanie wszystkich ważnych informacji, bardzo pomocny okazał się kalendarz z powiadomieniami. Tak było do pewnego czasu. Później, gdy coraz częściej łapała się na bezskutecznym poszukiwaniu w myślach słów, które zawsze były jej dobrze znane, zaczęła martwić się, że robi się zupełnie niedołężna.

Czytając tę krótką historię Anny zapewne zastanawiasz się, czy opisane objawy to oznaki „normalnego” starzenia się, czy jednak objawy choroby, która przez wiele lat rozwija się podstępnie nie dając żadnych objawów. Mamy nadzieję, że czytając poniższy artykuł znajdziesz odpowiedź na to pytanie.

Demencja a „normalne” starzenie się

Być może wielokrotnie spotkałeś się z różnymi nazwami, jakimi określane są postępujące zaburzenia pamięci oraz utrata jasnego i logicznego myślenia. Być może nieraz słyszałeś, że osoba dotknięta takimi objawami „ma sklerozę” albo „starczą demencję” czy „Alzheimera”. Może zastanawiasz się, czym „uogólniona miażdżyca”, „przewlekły zespół mózgowy” czy „otępienie” różnią się od „normalnej” starości.

W środowiskach medycznych lekarze zwykle terminu „otępienie” (demencja) używają dla określenia konkretnych deficytów. Nazywają nim utratę lub znaczne upośledzenie wyższych czynności korowych takich jak pamięć, myślenie, orientacja, liczenie, pisanie, zdolność uczenia się, język i ocena. Samo słowo demencja pochodzi z łaciny (dementia) i oznacza coś znajdującego się poza rozumem. Otępienie (demencja) jest zbiorczą nazwą zespołu objawów, nie jest natomiast nazwą choroby ani też zaburzeniem wywołującym chorobę. Konsekwencją otępienia (demencji) jest uszkodzenie komórek nerwowych, dlatego o otępieniu często mówi się w kontekście procesu neurodegeneracyjnego. Ponadto zaburzeniom funkcji poznawczych często towarzyszą lub nawet je poprzedzają zaburzenia emocjonalne, zaburzenia zachowania i motywacji (WHO).

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia problem otępienia (demencji) dotyczy ok. 1% populacji ogólnej. Szacuje się, że w Polsce już ok. 400 000 osób choruje na demencję. Ponieważ jest to schorzenie związane z wiekiem, wraz ze starzeniem się populacji częstość przypadków otępienia wzrasta. Według szacunków WHO rocznie na świecie pojawia się 7.7 milionów nowych chorych. W wieku 60 i więcej lat ok. 6% osób wykazuje cechy otępienia, natomiast po 85 roku życia ok. 25%. Ten problem może w różny sposób dotyczyć nas samych, naszych sąsiadów, przyjaciół czy naszych bliskich.

Choroba Alzheimera najczęstszą formą demencji

Najczęstszą formą demencji jest choroba Alzheimera, która występuje nawet u 80% chorych jako samodzielna lub współistniejąca z otępieniem jednostka chorobowa. Jest to tak zwane otępienie pierwotne, czyli będące wynikiem zwyrodnienia mózgu.

W 1906 roku neuropatolog Aloisa Alzheimera po raz pierwszy opisał tę chorobę i charakterystyczny dla niej obraz zmian tkanki mózgu. Alzheimer  stwierdził w mózgu 51-letniej pacjentki z postępującym otępieniem obecność tzw. blaszek amyloidowych (pozakomórkowe złogi beta-amyloidu) oraz zwyrodnienia włókienkowego (wewnątrzkomórkowe włókna neurofibrylarne).
Postać rodzinna choroby Alzheimera występuje w młodszym wieku (nawet przed 30 rokiem życia), jest związana z obecnością tzw. genów sprawczych i dotyczy ok. 1% przypadków. Choroba zdecydowanie częściej występuje spontanicznie, głównie po 65 roku życia.

Uważa się, że drugą pod względem częstości występowania przyczyną otępienia (demencji) jest otępienie naczyniopochodne. W przypadku tej choroby wielokrotne udary mózgu – niektóre z nich mogą być tak niewielkie, że mijają niezauważone, mogą doprowadzić do bardzo poważnego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, żeby w konsekwencji spowodować wystąpienie zaburzeń pamięci i innych wyższych czynności korowych. Czasem choroba Alzheimera oraz otępienie naczyniopochodne mogą występować jednocześnie u taj samej osoby.

Otępienie może dotknąć każdego

Osoby, u których pojawiło się otępienie, mogą chorować jednocześnie na wiele innych chorób. Bardzo często samo występowanie otępienia może być przyczyną dodatkowych problemów zdrowotnych. Choroby współistniejące i leki stosowane u tej grupy chorych niosą za sobą zwiększone ryzyko pojawienia się zaburzeń świadomości. Dlatego niesamowicie istotne jest na początku odpowiednie rozpoznanie, a następnie wdrożenie właściwego leczenia oraz opieki. Dobrze, by osoba dotknięta otępieniem była prowadzona przez jednego specjalistę, który dokładnie zna jej historię i odpowiednio zareaguje na pojawiające się nowe objawy czy inne sytuacje zdrowotne.

Otępienie występuje u osób należących do wszystkich warstw społecznych i do wszystkich ras ludzkich. Poważne, postępujące zaburzenia pamięci nigdy nie są po prostu objawem starości. Łagodne zaburzenia pamięci często towarzyszą starzeniu się, ale zwykle ich nasilanie się nie jest na tyle duże, by utrudniać codzienne funkcjonowanie.

W związku z wydłużaniem się życia i starzeniem się społeczeństw coraz ważniejsza staje się popularyzacja wiedzy na temat demencji. Bardzo ważne jest skuteczne i szybkie zdiagnozowanie otępienia, gdyż tylko wówczas możemy podjąć próby łagodzenia objawów przez co choroba będzie przebiegała łagodniej, a osoby cierpiące z powodu demencji będą mogły być objęte fachową opieką ponieważ to właśnie ona jest kluczowa w procesie leczenia.