Późne popołudnie i wczesny wieczór mogą być szczególnie trudne dla osób z demencją, ponieważ mogą one doświadczać tak zwanego zespołu zachodzącego słońca (z ang. sundowning). Towarzyszą mu takie objawy jak niepokój, pobudzenie, drażliwość lub dezorientacja które mogą występować lub nasilać się, gdy światło dzienne zaczyna zanikać – często dzieje się to wówczas, gdy zmęczeni codzienną troską opiekunowie, potrzebują przerwy i odpoczynku.
Objawy zespołu zachodzącego słońca mogą trwać do późnej nocy, co praktycznie uniemożliwia osobom z demencją zasypianie i pozostawanie w łóżku. W rezultacie zarówno podopieczny, jak i opiekun zaczynają cierpieć na niedostateczną ilość snu, funkcjonują coraz gorzej w ciągu dnia, a ich rytm dobowy zostaje całkowicie zaburzony.

Jakie są przyczyny występowania zespołu zachodzącego słońca?

Przyczyny zespołu zachodzącego słońca nie są do końca znane. Możemy jednak przyjąć, że duży wpływ na chorych w tej porze dnia ma zmniejszona ilość światła, a co za tym idzie spadek energii, a także rozregulowany rytm dobowy, z którym często zmagają się opiekunowie. Jedną z możliwości jest to, że zmiany w mózgu związane z postępującą demencją, wpływając na „zegar biologiczny” w konsekwencji mogą doprowadzić do zaburzeń cyklu snu i czuwania.

Inne możliwe przyczyny zespołu zachodzącego słońca to:

• nadmierne zmęczenie, wyczerpanie podopiecznego,
• niezaspokojone potrzeby, takie jak głód czy pragnienie,
• depresja,
• ból,
• znudzenie, brak aktywności w ciągu dnia.

Jak zadbać o podopiecznego, który zmaga się z zespołem zachodzącego słońca?

• Staraj się wychwycić oznaki zespołu zachodzącego słońca w późnych godzinach popołudniowych i wczesnym wieczorem. Będą to głownie zwiększone roztargnienie, niepokój i zachowania, takie jak wędrowanie lub krzyki. Jeśli możesz, spróbuj znaleźć przyczynę takiego zachowania u twojego podopiecznego.
• Jeśli podopieczny zaczyna się denerwować, wysłuchaj spokojnie jego obaw i frustracji. Staraj się go uspokoić i odwrócić jego uwagę od stresujących lub niepokojących wydarzeń.
• Zredukuj hałas, nieporządek, a nawet liczbę osób w pokoju. Nadmierna ilość bodźców nie sprzyja odzyskaniu równowagi przez podopiecznego.
• Spróbuj odwrócić uwagę podopiecznego podając mu ulubioną przekąskę lub rozmawiając z nim o jego ulubionej aktywności. Możesz zaproponować coś do picia, zasugeruj wykonanie prostego zadania, takiego jak składanie ręczników lub włącz znany program telewizyjny (ale nie wiadomości lub inne programy, które mogą być niepokojące).
• Wycisz podopiecznego pod koniec dnia. Możesz włączyć uspokajającą muzykę, przeczytać mu książkę lub gdy sytuacja na to pozwala, zabrać go na krótki spacer.
• Przed zmierzchem zasłoń zasłony lub rolety, aby zminimalizować pojawiające się oznaki zmierzchu i zapobiec dezorientacji.

Jak zapobiegać zespołowi zachodzącego słońca?

Zbytnie zmęczenie osoby z demencją może wpływać na zwiększenie niepokoju, który występuje późnym popołudniem lub wczesnym wieczorem. Spróbuj uniknąć takiej sytuacji. Oto co możesz zrobić:

• Wyjdź z podopiecznym na zewnątrz lub przynajmniej posadź go przy oknie – ekspozycja na jasne światło może pomóc „zresetować” zegar biologiczny.
• Każdego dnia zapewnij podopiecznemu aktywność fizyczną.
• Pozwól podopiecznemu na drzemki w ciągu dnia, ale pilnuj, aby były krótkie i nie przedłużały się do późnego popołudnia czy wieczora.
• Dbaj o stały plan spożywania posiłków. Rutyna jest jak najbardziej wskazana, daje choremu poczucie bezpieczeństwa.
• Pilnuj, aby chory kładł się spać i wstawał o tej samej porze.
• Zadbaj o dobre oświetlenie. Złość i dezorientacja narastają, gdy osoba z demencją nie widzi dobrze, gdzie się znajduje. Pamiętajmy również o tym, że pole widzenia chorych z otępieniem z upływem czasu i postępem choroby znacznie zawęża się. Nie wahaj się zapalić światła nawet wówczas, gdy Tobie wydaje się, ze jest jasno.
• Nie serwuj podopiecznemu kawy ani żadnych innych napojów zawierających kofeinę późnym popołudniem lub wieczorem
• Nie podawaj podopiecznemu napojów alkoholowych – mogą wzmocnić dezorientację i agresję.
• Nie planuj zbyt wielu aktywności w ciągu dnia. Wypełniony po brzegi harmonogram jest bardzo męczący, zarówno dla podopiecznego, jak i dla ciebie.

Gdy problem nie zanika…

Jeśli mimo stosowania wymienionych wyżej wskazówek, problem nie zanika, a nawet obserwujesz jego narastanie, konieczna będzie konsultacja lekarska. Badanie pomoże zidentyfikować przyczynę zespołu zachodzącego słońca, którą mogą być ból, zaburzenia snu, inna choroba lub uboczny wpływ niektórych leków.
Gdy lekarz przypisze leki, które mają na celu zmniejszenie objawów zespołu zachodzącego słońca, dowiedz się jak najwięcej o możliwych skutkach ubocznych. Niektóre leki mogą zwiększać ryzyko zawrotów głowy, upadków i dezorientacji.