Opieka nad osobami starszymi to wymagająca praca, która obciąża nie tylko fizycznie, ale i psychicznie. Jeśli w porę nie zauważymy niepokojących objawów, złe samopoczucie może przerodzić się w wypalenie zawodowe, a nawet depresję. Czym jest Zespół Stresu Opiekuna? Jakie sygnały od organizmu powinny wzbudzić w Tobie większą czujność, jak sobie z tym poradzić i gdzie szukać pomocy?
Nie ulega wątpliwości, że opieka nad osobami starszymi to praca, która nie należy do najlżejszych. Często prowadzi do syndromu wypalenia zawodowego, który powszechnie kojarzy się jedynie z monotonną pracą w korporacji. Nic bardziej mylnego. W wyniku narażenia na przewlekły stres, związany z odpowiedzialnością za zdrowie i życie podopiecznego, opiekunowie coraz częściej zapadają na depresję i nerwicę, doświadczają lęków, mają problemy ze snem, nie oszczędzają ich bóle głowy, kręgosłupa i serca, a także dolegliwości natury gastrycznej, jak wrzody żołądka, wzdęcia czy niestrawność. Najczęściej syndrom wypalenia, czyli wyczerpania psychofizycznego, dotyka tych opiekunów, którzy zajmują się osobą starszą w pojedynkę. Do sytuacji, w której opiekun dosłownie opada z sił, może dojść już po 3-6 miesiącach sprawowania stałej, intensywnej opieki nad osobą starszą.
Warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę i jak uchronić się przed konsekwencjami zbytniego obciążenia obowiązkami w zawodzie opiekuna, niezależnie od tego czy sprawujemy opiekę zawodowo czy zajmujemy się osobą chorą lub starszą w rodzinie.
Zespół Stresu Opiekuna – przyczyny i objawy
Opiekunowie osób starszych, którzy bezgranicznie poświęcają się obowiązkom, rezygnując ze swojego życia i prawa do odpoczynku, są w grupie ryzyka związanego z zapadalnością na Zespół Stresu Opiekuna (CSS – Caregiver Stress Syndrome). To nic innego jak stan fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania, który pojawia się u osób stale opiekujących się osobą starszą lub przewlekle chorą. Całodobowa opieka, asystowanie przy niemal wszystkich codziennych czynnościach podopiecznego, rezygnacja z własnego życia towarzyskiego i zawodowego, w końcu ograniczenie codziennej przestrzeni jedynie do domu lub pokoju osoby chorej i osamotnienie w sprawowaniu opieki – to krótka droga do frustracji i zmęczenia, które z czasem pogłębiają się i przeradzają w serię kolejnych dolegliwości. Jakie objawy powinny wzbudzić Twoją czujność?
Zespół Stresu Opiekuna – objawy emocjonalne i psychiczne:
- lęk związany z odpowiedzialnością za drugą osobę
- stres wynikający z braku wiedzy nt. opieki nad osobą starszą/przewlekle chorą
- uczucie bezsilności i osamotnienia
- stałe napięcie i nerwowość
- apatia, pogłębiający się smutek
Zespół Stresu Opiekuna – objawy somatyczne:
- wyczerpanie fizyczne, przewlekłe zmęczenie
- problemy ze snem i koncentracją
- dolegliwości bólowe (głowa, szyja, kręgosłup, stawy, serce)
- dolegliwości gastryczne (wzdęcia, wrzody żołądka, niestrawność, biegunka, zaparcia)
Ekspozycja na przewlekły stres prowadzi także do osłabienia układu odpornościowego, a bagatelizowanie niektórych niepokojących objawów może skutkować rozwojem poważnych chorób, takich jak cukrzyca czy nadciśnienie.
Jak sobie pomóc?
Przede wszystkim zadbaj o to, aby na Twój dzień nie składały się wyłącznie obowiązki związane z opieką. Twoja odskocznia, w trakcie której zregenerujesz swoje własne siły, jest tak samo ważna, jak odpoczynek Twojego podopiecznego. Podpowiadamy, jak w kilku krokach zadbać o własne zdrowie i samopoczucie w tej niełatwej roli.
- Nie zapominaj o sobie
Opiekując się drugą osobą, pamiętaj, że Ty także masz swoje potrzeby i ograniczenia, a także lepsze i gorsze dni. Aby wydajnie pracować, powinnaś odpocząć i zregenerować siły. Wysypiaj się, w miarę możliwości rób przerwy w obowiązkach i wykorzystuj czas drzemki podopiecznego na krótki relaks dla siebie.
- Dobrze się odżywiaj i nawadniaj
Zbilansowana dieta i odpowiednia ilość wody to podstawa. Zatracając się w obowiązkach, łatwo zapomnieć o własnym posiłku czy sięgnięciu po szklankę wody. Staraj się, aby nie stało się to nawykiem. Jedz regularne posiłki, najlepiej co do 2-3 godziny, i jak najczęściej sięgaj po wodę.
- Ruch to zdrowie!
Aktywność fizyczna pozytywnie wpływa na nastrój i samopoczucie. Może Ci się wydawać, że ruch to ostatnie, czego Ci brakuje, jeśli na co dzień stale coś robisz, asystując seniorowi w większości jego codziennych czynności, ale chodzi o to, abyś wybrał formę odpowiednią dla siebie, najlepiej na świeżym powietrzu. Nawet krótkie, ale regularne spacery przyczynią się do poprawy nastroju i pozbawią napięć w mięśniach i stawach. Nie chcesz lub nie możesz wychodzić z domu? Włącz YouTube i korzystaj z bezpłatnych instruktaży ćwiczeń na macie.
- Rozmawiaj o trudnościach
Trudne chwile, gorsze dni, spadek samopoczucia – to zdarza się każdemu. Aby obniżony nastrój nie przerodził się w nic poważniejszego, staraj się na bieżąco rozmawiać o swoich trudnościach. Może to być ktoś z rodziny, przyjaciel, a nawet lekarz lub pielęgniarka, których odwiedzacie wraz z podopiecznym. Dbaj o to szczególnie, jeśli pracujesz jako opiekun za granicą – tutaj dochodzi tęsknota za rodziną w Polsce. Kilka minut rozmowy doda Ci otuchy i pomoże rozładować stres.
- Planuj, dbaj o pozytywną rutynę i proś o pomoc
Świadomość, że pewne czynności następują po innych ma uspokajający wpływ nie tylko na Twojego podopiecznego, ale i na Ciebie, a kiedy senior jest spokojny, Ty także czujesz mniejsze napięcie. Odpowiednie planowanie i wdrożenie zasad tzw. pozytywnej rutyny, sprawią, że w ciągu dnia nie będzie potrzeby podejmowania wielu drobnych, ale stresujących, decyzji. Kalendarz, w którym zapiszesz najważniejsze sprawy (wizyty u lekarza, terminy realizacji recept itp.) skutecznie uwolni Cię od uczucia stałego napięcia związanego z zapamiętywaniem pozycji na liście załatwień. Nie bój się także prosić o pomoc – rozłożenie opieki na kilka osób, jeśli nie jesteś jedyną osobą w otoczeniu seniora lub uprzejma prośba skierowana do rodziny podopiecznego, by w czymś Ci pomogli, nie jest niczym niestosownym.
Jeśli mimo zastosowania się do powyższych rad, Twoja kondycja i samopoczucie, nie poprawią się – warto skonsultować się z lekarzem, a także przemyśleć, czy zawód opiekunki osób starszych lub rola opiekuna domowego są w tym momencie dla Ciebie odpowiednie.
Więcej wiedzy to mniejszy stres
Często przyczyną złego samopoczucia opiekuna jest stres wynikający z braku wiedzy o tym, jak radzić sobie z dolegliwościami podopiecznego. Jeśli pracujesz jako opiekun zawodowy i wyjeżdżasz za granicę z odpowiedzialnym pracodawcą, możesz liczyć na wsparcie pielęgniarskie, ale jeśli jesteś opiekunem domowym, dostęp do wiedzy może okazać się trudniejszy.
Jeżeli jako opiekun osoby starszej nie uzyskałeś odpowiedniej porady od lekarza, możesz poszukać pomocy w grupach wsparcia organizowanych np. przez dziennie domy opieki dla osób z demencją, a także organizacje pozarządowe i stowarzyszenia. Jeśli jesteś z Krakowa, zwróć uwagę na cykl bezpłatnych warsztatów „Opiekun domowy chorego – warsztaty u Helclów”. Warto także pamiętać o możliwości skorzystania ze wsparcia specjalistów PCK, którzy oferują pomoc w opiece nad osobami starszymi (kilka godzin w tygodniu) oraz pielęgniarek środowiskowych (wizyta domowa w ramach służby zdrowia jest możliwa, jeśli osoba starsza spełnia określona kryteria).
Umiejętność łagodzenia stresu w zawodzie i roli opiekuna osoby starszej to niezwykle ważna cecha. Dbałość o własne samopoczucie i nabranie dystansu czasem kosztują sporo wysiłku, ale pozwalają nam lepiej funkcjonować, chronią przed niebezpiecznymi dolegliwościami i zapewniają zdrową relację z podopiecznym.
Spodobał Ci się ten tekst? Więcej podobnych informacji znajdziesz na aterima-med.pl
