Opieka nad Seniorem leżącym wiąże się z dodatkowymi wyzwaniami. Jednym z nich jest zapobieganie powstawaniu odleżyn. Dzięki kilku prostym czynnością możemy sprawić, że u naszego podopiecznego nie pojawi się dużo większy problem, który dotyczy aż do 25 % osób przewlekle leżących. Co zatem mogę zrobić?
Co to jest odleżyna?
Na początku zajmijmy się jednak tym, czym w ogóle jest odleżyna. Zdarzyło Ci się kiedyś, że Twój podopieczny był osobą leżącą? Taka sytuacja sprzyja powstawaniu odleżyn – przewlekłych owrzodzeń spowodowanych przez długotrwały ucisk. Dlaczego tak się dzieje?
Do miejsca, w którym skóra jest stale uciśnięta nie może prawidłowo docierać krew, bogata w tlen i składniki odżywcze, co powoduje jej stopniowe obumieranie. Pojawia się odleżyna, która w kolejnych etapach może ulegać pogłębieniu. Istnieje wiele skal, za pomocą których możemy ocenić progresję zmian w tkankach. Najbardziej popularna jest V stopniowa skala wg. Torrence’a.
Czy odleżyny dotyczą tylko osób leżących? Oczywiście, że nie. Jednak to w tej grupie Seniorów występują one najczęściej. Szczególną grupą odleżyn są powstające w wyniku długotrwałego siedzenia, na przykład na wózku, tak zwane „odsiedziny”.
Jak powstaje odleżyna?
Początkowo odleżyna przyjmuje formę zaczerwienienia spowodowanego odpowiedzą organizmu na ucisk. Jeżeli po ucisku palcem zaczerwienienie blednie mówimy o stopniu I, natomiast nieblednące zaczerwienienia świadczy o wystąpieniu miejscowo stanu zapalnego lub uszkodzeniu małych naczyń krwionośnych (stopień II). Kiedy u Seniora zauważysz ranę – owrzodzenie przyjmujące czerwoną albo żółtą barwę, z występującym często wokół rany obrzękiem lub zaczerwienieniem, oznacza to że mamy do czynienia z odleżyną III stopnia, która wymaga zastosowania przez personel medyczny specjalistycznych opatrunków. W kolejnych etapach uszkodzenie obejmuje tkankę podskórną, występuje martwica o brunatnoczarnej barwie (stopień IV). W ostatnim etapie martwicą objęte są już mięśnie, ścięgna i kości – mówimy wtedy o stopniu V. Odleżyny dodatkowo mogą ulegać zakażeniom bakteryjnym –to stąd bierze się charakterystyczny przykry zapach, zaczerwienienie i ropna wydzielina. Może również pojawić się gorączka – konieczna pilna interwencja lekarska.
Leczenie odleżyn polega na stosowaniu specjalistycznych opatrunków, które mają za zadanie stworzyć odpowiednie środowisko do gojenia się rany oraz zapobiegać występowaniu zakażenia. Niezbędne jest jednak zmniejszenie ucisku, odpowiednie nawodnienie i odżywienie Seniora.
Gdzie najczęściej występują odleżyny?
Wyjaśniliśmy już, że odleżyny są spowodowane długotrwałym uciskiem, a zatem u osób leżących najczęściej będziemy mieli do czynienia ze zmianami w obrębie:
- Kości krzyżowej i pośladów;
- Bioder (przy leżeniu na boku);
- Okolicy potylicy i płatków uszu;
- Pięt;
- Kolan, łopatek i łokci;
- Miejsc pod nieprawidłowo założonym opatrunku, np. gipsowym.
Kiedy wzrasta ryzyko odleżyn?
Jeżeli Twój podopieczny jest osobą, która doświadcza chorób krążenia, pojawiają się u niej zaburzenia czucia czy nietrzymanie moczu i stolca, ryzyko wystąpienia odleżyn wzrasta. Sytuacjami szczególnie niebezpiecznymi są też problemy z zachowaniem odpowiedniej higieny, występowanie złamań czy zły stan odżywienia.
Lepiej zapobiegać niż leczyć
W celu zapobiegania występowaniu odleżyn mówimy o stosowaniu profilaktyki przeciwodleżynowej. Zastanawiasz się co możesz zrobić, aby ochronić Seniora, którym się zajmujesz?
- Zapobiegaj długotrwałemu uciskowi
Jak już powiedzieliśmy – ucisk powoduje zbyt małe odżywienie tkanek i powstawanie odleżyn. Zatem jak sobie z nim radzić? Niezbędne w opiece nad osobami leżącymi są materace i poduszki przeciwodleżynowe, które są wykonane ze specjalnego materiału i wyposażone
w pompkę. Ich działanie polega na automatycznym wypełnianiu powietrzem, a co za tym idzie naprzemiennym zmniejszaniu i zwiększaniu stopnia ucisku tak, aby poszczególne części ciała nie miały dłuższego niż kilkanaście minut kontaktu z podłożem. Dodatkowo w celu zmniejszenia ucisku stosuje się zmianę pozycji – najlepiej aby co 2 godziny odwracać podopiecznego, tak aby nie leżał cały czas na jednej stronie ciała. Przy układaniu chorego na boku pamiętaj, aby delikatnie ugiąć kończyny w stawach- zapobiegniesz w ten sposób powstawaniu przykurczów.
- Stosuj odpowiednią pielęgnację skóry
W profilaktyce ważne jest, aby skóra była odpowiednio pielęgnowana. Szczególnie istotne jest to w miejscach narażonych na kontakt z moczem czy kałem. Co zatem należy robić? Myj skórę ciepłą wodą i delikatnym środkiem myjącym, dokładnie osuszaj, a następnie stosuj kremy czy balsamy ochronne, które natłuszczą skórę. Ważne, aby unikać środków, które wysuszają. Pielęgnację możesz połączyć z delikatnym masażem skóry, który dodatkowo pobudzi krążenie.
- Stosuj udogodnienia
Chcesz ułożyć podopiecznego na boku, ale nie jesteś w stanie? Możesz zastosować specjalne poduszki albo kliny, które mają na celu zapobieganie osuwania się Seniora i fiksują jego pozycję. Przydatne są również specjalne poduszki pod pięty, które mają za zadanie odciążyć miejsca szczególnie narażone na ucisk i w ten sposób zapobiegają powstawaniu odleżyn.
- Zadbaj o prawidłowe nawodnienie i odżywienie Seniora
Na powstawanie odleżyn szczególnie narażone są zarówno osoby niedożywione, jak i otyłe. Ważne jest, aby zapewnić podopiecznemu odpowiednie odżywienie, stosując żywność bogatą w białka (nabiał, mięso i ryby), dostarczającą mikro- i makroelementy. W tym celu należy urozmaicać posiłki, podawać dużą ilość warzyw i owoców. Pomocne będą dostarczone z żywności witaminy A i E – odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie skóry oraz C, która wpływa na szybkość gojenia się ran. Ważne jest również odpowiednie nawodnienie Seniora – jeżeli nie chce pić wody, możesz zaproponować mu kompot, sok czy napary herbaciane. Pamiętaj – żywienie ma znaczenie!
- Stosuj „oddychającą” odzież i pościel
W opiece nad Seniorami najlepiej sprawdzają się produkty bawełniane, które będą delikatne dla skóry i pozwolą jej „oddychać”. Koniecznie dopilnuj, aby prześcieradło nie zwijało się, powodując ucisk na skórę. Dopilnuj też, aby odzież była odpowiednio luźna.
- W miarę możliwości wprowadzaj aktywność fizyczną
Na ile to możliwe, postaraj się aktywizować Seniora – pozwól, aby niektóre czynności wykonywał sam, staraj się aby na ile to możliwe przesuwał się sam w obrębie łóżka. Być może chociaż odrobinę jest w stanie Ci pomóc, napiąć mięśnie, poruszać rękami. Te drobne aktywności również mają znaczenie. U podopiecznych pomocne są również ćwiczenia bierne – odpowiednio dobrana rehabilitacja.
- Zapobiegaj zadrapaniom i otarciom naskórka
W tym celu unikaj gwałtownych ruchów podczas przesuwania podopiecznego, stosuj luźną odzież. Zadbaj również, aby Twoje paznokcie były krótkie.
Profilaktyka przeciwodleżynowa wydaje się być długim i skomplikowanym tematem.
W rzeczywistości zastosowanie prostych wskazówek pomoże prawidłowo opiekować się Seniorem i będzie zapobiegać powstawaniu większych problemów. Nie bój się pytać, jeżeli cokolwiek Cię niepokoi – nie jesteś w opiece sam(a)!
