Podopieczny długotrwale unieruchomiony wymaga bardzo troskliwej, dostosowanej do aktualnych potrzeb opieki. Opiekun, który opiekuje się osobą unieruchomioną, powinien pamiętać, że nawet niewielkie ograniczenie aktywności fizycznej wywiera negatywny wpływ na zdrowie chorego, w tym na układ oddechowy. Jedną z poważnych konsekwencji długotrwałego unieruchomienia jest zwiększenie ryzyka infekcji układu oddechowego, w szczególności zapalenia płuc i oskrzeli.

Jakie czynniki dodatkowo zwiększają ryzyko wystąpienia infekcji układu oddechowego?

Ryzyko powstania zakażeń układu oddechowego dotyczy zwłaszcza osób długotrwale unieruchomionych (pozostających w jednej i tej samej pozycji przez zbyt długi czas). Czynnikami, które wpływają na podwyższenie ryzyka wystąpienia infekcji układu oddechowego są:

• podeszły wiek (mniejsza aktywność fizyczna, zmiany powstające w efekcie starzenia się całego organizmu, w tym układu oddechowego);
• choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona);
• schorzenia prowadzące do osłabienia siły mięśni;
• choroby układu oddechowego (np. przewlekła obturacyjna choroba płuc);
• choroby układu kostno-stawowego (np. osteoporoza);
• trudność w przyjmowaniu posiłków (zaburzenia połykania – dysfagia);
• niedobory pokarmowe (niewystarczająca kaloryczność, niedobory białka i witamin w diecie, niewystarczająca ilość płynów);
• zmniejszona odporność organizmu (wynikające z ogólnego stanu pacjenta, nadmiernego stresu, niedostatecznej ilości snu);
• stosowane leczenie (chemioterapia, leki steroidowe);
• nieprawidłowy mikroklimat w pomieszczeniach, w których przebywa chory (nieprawidłowa temperatura otoczenia, suche powietrze, brak dostępu świeżego powietrza).

Co możesz zrobić, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia infekcji układu oddechowego u Twojego podopiecznego?

Zastosuj proste ćwiczenia oddechowe i wykonuj je kilka razy dziennie.

• nadmuchiwanie woreczków lub balonów,
• wdmuchiwanie powietrza do szklanki z wodą czy butelki tak, by pojawiły się pęcherzyki powietrza,
• dmuchanie na kartkę papieru lub kawałek miękkiego materiału tak, aby unosiły się do góry.

Jeżeli podopieczny niechętnie wykonuje ćwiczenia oddechowe, wplataj je w codzienne czynności:

• dmuchanie na potrawy lub napoje, by je schłodzić,
• tańczenie, kołysanie się,
• strzepywanie poduszek,
• śpiewanie, nucenie, śmiech, wzdychanie.

UWAGA: Zbyt intensywne, długotrwałe ćwiczenia nie są wskazane. Zadbaj o dostosowanie ćwiczeń i ich intensywność do możliwości Twojego podopiecznego.

U osób w leżących, które nie mogą samodzielnie wykonać ćwiczeń oddechowych, zastosuj gimnastykę oddechową polegającą na unoszeniu rąk w czasie wdechu i opuszczaniu ich w czasie wydechu.

• Kilka razy w ciągu dnia delikatnie nacieraj plecy chorego używając do tego celu balsamu, oliwki.
• Zapewnij podopiecznemu właściwą pozycję. Pozycja siedząca ułatwia nie tylko oddychanie i odkrztuszanie, ale i jedzenie, co znacząco obniża ryzyko zachłyśnięcia czy zadławienia. U osób długotrwale unieruchomionych przyjęcie właściwej pozycji umożliwia łóżko z regulowaną wysokością oparcia.
• Zachęcaj podopiecznego do aktywności dostosowanej do jego aktualnych potrzeb i możliwości. U osób długotrwale unieruchomionych zaleca się zmianę pozycji co dwie godziny. Możesz zastosować pewien schemat (harmonogram zmiany pozycji), uwzględniając ułożenie na obu bokach, plecach i brzuchu.
• Dbaj o codzienną higienę. Szczególnie ważne jest zapewnienie higieny jamy ustnej. Jeżeli Twój podopieczny kaszle i odpluwa wydzielinę – zapewnij mu dostateczną ilość chusteczek jednorazowych, zabrudzone natychmiast usuwaj. Po odkrztuszeniu i ewakuacji wydzieliny pomóż podopiecznemu wykonać toaletę jamy ustnej.
• Dbaj o właściwą temperaturę otoczenia (18-20 ºC).
• Wietrz pomieszczenia, w których przebywa Twój podopieczny. Unikaj sytuacji, w których strumień powietrza skierowany jest bezpośrednio na chorego, zawsze pamiętaj o zabezpieczeniu podopiecznego tak, by się nie przeziębił.
• Jeżeli powietrze w pomieszczeniu, w którym przebywa Twój podopieczny jest zbyt suche, postaraj się je nawilżyć, np. poprzez zastosowanie specjalnych elektrycznych nawilżaczy powietrza.
• Dbaj o właściwe odżywianie i nawodnienie podopiecznego. Posiłki powinny zawierać odpowiednią ilość kalorii i białka, a także witamin i minerałów. Pamiętaj, że osoba długotrwale unieruchomiona jest szczególnie narażona na odwodnienie, zachęcaj zatem podopiecznego do picia i kontroluj ilość spożywanych płynów.
• Zapewnij podopiecznemu warunki do snu i wypoczynku. Sen w ciągu nocy powinien trwać 7 do 8 godzin.
• Unikaj narażenia swojego podopiecznego na zakażenie poprzez ograniczenie kontaktów z osobami chorymi, szczególnie w okresie zwiększonej zachorowalności na grypę, infekcje układu oddechowego. W sytuacji zwiększonej zachorowalności na grypę oraz infekcje zadbaj szczególnie o to, by osoby odwiedzające podopiecznego dbały o umycie rąk oraz by chore absolutnie nie przebywały w bezpośrednim otoczeniu.

Pamiętaj, że zwłaszcza u osób starszych infekcje układu oddechowego mogą przebiegać nie dając typowych objawów (gorączka, kaszel). Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące objawy u Twojego podopiecznego trudność w oddychaniu, osłabienie) – skontaktuj się z lekarzem prowadzącym.

Autor tekstu: Ewa Kawalec-Kajstura, dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa geriatrycznego