Obraz osoby niepełnosprawnej, w ostatnich latach, stopniowo ulega niewielkiej zmianie, wychodzimy ze schematów, które powodowały izolację osób między innymi na wózkach inwalidzkich, powodując wykluczenie ich z życia społecznego. Niestety jednak nadal istnieje kilka stereotypów postrzegania ich jako ludzi biernych i zależnych w różnych dziedzinach życia. Wiele osób nadal ma przekonanie, że należy im tylko współczuć czy traktować z litością, co powoduje marginalizację świata niepełnosprawnych (nawet w dobrej wierze). Z drugiej strony często patrzymy przez prymat „bohaterów”, co z czasem może spowodować, że nie zauważamy podstawowych potrzeb i przestrzeni, gdzie pomoc jest potrzebna. Brakuje nam wiedzy, co często buduje dodatkowe bariery, boimy się zapytać jak pomóc, często starając się narzucić swoją własną wizję, co będzie dla danej osoby najlepsze.  

Jak zatem znaleźć równowagę pomiędzy tymi postawami, sprawiając żeby osoby z niepełnosprawnością czuły się „normalnie”, będąc jednocześnie dobrze zaopiekowanymi, a jednocześnie maksymalnie samodzielni i decyzyjni? W końcu każdy z nas lubi mieć poczucie sprawczości i możliwość decydowania o swoim życiu. Jest to jedna z podstawowych potrzeb życia w społeczeństwie. Z okazji Międzynarodowego Dnia Wózka Inwalidzkiego, który przypada 1 marca, postanowiliśmy przygotować kilka przydatnych porad, jak poradzić sobie ze swoimi lękami i przekonaniami, a co za tym idzie móc bardziej pomóc osobom tej pomocy potrzebującym.  

Wózek inwalidzki jest coraz częściej widywanym w przestrzeni publicznej urządzeniem, chyba najbardziej kojarzonym z obrazem osoby niepełnosprawnej czy starszej. W kontakcie opieki nad osobą chorą w domu, mówimy o przystosowaniu przestrzeni do potrzeb, a co za tym idzie również zapewnieniu niezbędnych sprzętów, takich jak lift, łóżko medyczne, czy odpowiednie krzesełko łazienkowe. Konieczne jest również odpowiednie zorganizowanie pomieszczeń, usunięcie barier takie jak progi czy śliskie dywaniki, zabezpieczenie schodów, przystosowanie wąskich drzwi i pomieszczeń, takich jak łazienka – jeżeli to możliwe zamiana wanny na prysznic lub zamontowanie windy wannowej. Wszystkie te zmiany, mają finalnie zapewnić komfort i bezpieczeństwo dla seniorów, jak również zapewnienie ergonomii pracy dla osób, które tej pomocy udzielają. W końcu nikt z nas nie chciałby ulec urazom w trakcie pracy. 

Ważnym zagadnieniem jest również prawidłowa technika wykonywanego transferu. W tym celu pamiętaj, żeby: 

• Odpowiednio przygotować otoczenie – zapewnij sobie potrzebną przestrzeń, usuń śliskie dywaniki i niepotrzebne ozdoby;

• Pamiętaj o odpowiednim ubraniu i antypoślizgowym obuwiu, zarówno Twoim, jak i Podopiecznego;

• Dostosuj wysokość łóżka (jeżeli to możliwe) oraz zablokuj hamulce wózka;  

• Zadbaj o Swoje zdrowie – utrzymuj prosty kręgosłup, korzystając z siły nóg, rozstaw stopy na szerokość bioder, staraj się stać blisko osoby przenoszonej, aby mieć większą kontrolę nad ruchem i zapobiegać upadkom;

• Korzystaj z odpowiednich technik, a jeżeli to konieczne wykorzystaj urządzenia pomocnicze;

• Pamiętaj o komunikacji z Podopiecznym – zadbaj o komfort psychiczny, informując z wyprzedzeniem, co robisz, a przy tym staraj się maksymalnie zaangażować chorego w wykonywane czynności, współpraca jest podstawą.  

Mając już wyuczone techniki, potrzebne urządzenia i przygotowaną przestrzeń, pamiętaj że w tym wszystkim najważniejszym jest Twój Podopieczny, osoba którą się zajmujesz, która może odczuwać strach, czuć się zagrożona, nie chcieć czegoś wykonywać w dany sposób. Aby zapewnić osobie chorej poczucie godności podczas opieki w domu, warto kierować się kilkoma kluczowymi zasadami: 

• Zachowaj poczcie prywatności i godności – pamiętaj, aby zamknąć drzwi, zapytać zanim przejdziesz do przebierania;

• Traktuj z szacunkiem – rozmawiaj, starając się nie infantylizować i nie lekceważyć potrzeb, staraj się wysłuchać obaw;

• Postaraj się zachować autonomię Podopiecznego, pozwól na podejmowanie decyzji, które jest w stanie podjąć, nawet tych prostych, jak na przykład którą koszulkę chce ubrać, czy jak długo siedzieć na wózku;

• Bądź delikatny i wyrozumiały – nie śpiesz się, pozwól maksymalnie wykorzystać umiejętności, które osoba chora jeszcze posiada. 

Opieka nad osobą korzystającą na co dzień z wózka inwalidzkiego wymaga odpowiedniego przygotowania, empatii i zaangażowania. Kluczowe jest zapewnienie jej komfortu, bezpieczeństwa oraz wspieranie w zachowaniu samodzielności. Pamiętaj: odpowiednia komunikacja, dostosowanie otoczenia do potrzeb osoby z niepełnosprawnością oraz przestrzeganie zasad bezpiecznego transferu to podstawy udanej opieki.  

Na koniec zostawiamy listę przykładowych ćwiczeń, która osoba na wózku jest w stanie wykonywać. Warto dbać o aktywność fizyczną, która wspiera zdrowie i dobre samopoczucie. Spróbujcie: 

1.Ćwiczenia wzmacniające górne partie ciała:  

• Podnoszenie małych hantli lub butelek z wodą;
• Unoszenie rąk w bok i do góry;
• „Pompki” na wózku (Chwyć za boczne uchwyty wózka i unieś ciało na kilka sekund, a następnie powoli wróć do pozycji siedzącej – pamiętaj o zabezpieczeniu hamulców).

2. Ćwiczenia rozciągające ramion, szyi i pleców: 

• Powoli przechylaj głowę na boki (prawo i lewo) lub delikatnie obracaj ją w kierunku ramion. W każdej pozycji zatrzymaj się na 5-10 sekund;
• Pochyl się delikatnie do przodu, starając się dotknąć dłońmi swoich stóp lub dolnej części wózka. Utrzymaj pozycję przez 10-15 sekund;
• Wyciągnij jedną rękę przed siebie, a drugą delikatnie pociągnij łokieć w kierunku przeciwnym do tułowia. Utrzymaj pozycję przez 15-20 sekund, następnie zmień rękę.

3. Ćwiczenia z wykorzystaniem gumy oporowej: 

• Chwyć gumę oporową obiema rękami i wyciągnij ramiona na wysokość klatki piersiowej. Rozciągnij gumę, odsuwając ręce na boki, a następnie wróć do pozycji początkowej;
• Zaczep gumę pod stopami (lub dolnym elementem wózka), chwyć jej końce i podnoś dłonie w kierunku barków, uginając łokcie; 
• Ćwiczenia poprawiające ruchomość stawów obręczy barkowej;
• Krążenia ramion;
• Unoszenie ramiona na boki;
• Naprzemienne wymachy ramionami.

4. Ćwiczenia oddechowe: 

• Usiądź w wyprostowanej pozycji, weź głęboki wdech przez nos, licząc do 4, a następnie powoli wypuść powietrze przez usta, licząc do 6;
• Użyj małej rurki lub ćwiczeń z pomocą specjalnych urządzeń do oddychania (np. spirometrów), które stawiają opór podczas wdechu lub wydechu.

5. Ćwiczenia wspierające koordynację: 

• Użyj lekkiej piłki (np. gumowej) i rzucaj nią o ścianę lub do partnera, starając się kontrolować ruchy rąk;
• Obroty wózkiem – Obracaj wózek w miejscu, wykonując pełne okręgi – raz w prawo, raz w lewo. Staraj się robić to płynnie i w równym tempie;
• Naprzemienne dotykanie ramion – Wyciągnij przed siebie ręce, a następnie na zmianę dotykaj dłonią przeciwległego ramienia (prawa dłoń do lewego ramienia i odwrotnie). Rób to w miarowym tempie.