Unieruchomienie jest jednym z czynników zwiększających ryzyko wystąpienia wielu powikłań, które mogą poważnie zagrażać zdrowiu – szczególnie osób w podeszłym wieku. Zakażenia układu moczowego (ZUM) to jeden z częstych problemów zdrowotnych u osób długotrwale unieruchomionych.

Jakie czynniki dodatkowo zwiększają ryzyko wystąpienia infekcji układu moczowego?

Ryzyko powstania zakażeń układu moczowego jest większe u osób długotrwale unieruchomionych (pozostających w jednej i tej samej pozycji przez zbyt długi czas). Innymi czynnikami negatywnie wpływającymi na układ moczowy są:

• podeszły wiek (mniejsza aktywność fizyczna, zmiany powstające w efekcie starzenia się całego organizmu, w tym układu moczowego);
• płeć żeńska (cewka moczowa krótka i szeroka, bliskość ujścia cewki moczowej i odbytu);
• utrudniony odpływ moczu prowadzący do zalegania moczu w pęcherzu moczowym (przerost/rak gruczołu krokowego, kamica układu moczowego, wady anatomiczne cewki moczowej, pęcherz neurogenny);
• obecność cewnika w pęcherzu moczowym (szczególnie niewłaściwa pielęgnacja chorego z cewnikiem);
• nietrzymanie moczu i stolca, czyli bezwiedne oddawanie moczu i stolca (utrudnia utrzymanie w czystości okolic intymnych);
• niewłaściwa higiena okolic intymnych (szczególnie w przypadku chorych z nietrzymaniem moczu i stolca);
• przyjmowanie niedostatecznej ilości płynów (brak efektu spłukiwania i namnażanie bakterii w drogach moczowych);
• nieprawidłowe odżywianie (niewystarczająca kaloryczność, niedobory białka i witamin w diecie, niewystarczająca ilość płynów);
• zmniejszona odporność organizmu (wynikająca z ogólnego stanu pacjenta, nadmiernego stresu, niedostatecznej ilości snu);
• stosowane leczenie (chemioterapia, leki steroidowe, długotrwała antybiotykoterapia);
• choroby przewlekłe (schorzenia przebiegające z otępieniem, cukrzyca, nowotwory, przewlekła niewydolność nerek, nadciśnienie tętnicze).

Co możesz zrobić, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia infekcji układu moczowego u Twojego podopiecznego?

• Dbaj o codzienną higienę. Szczególnie ważne jest zapewnienie higieny okolic intymnych. Konieczne jest wykonanie toalety okolic intymnych każdorazowo po oddaniu przez chorego moczu lub stolca.
• Zwracaj uwagę na przestrzeganie zasad higieny intymnej. Przemywaj okolice intymne, używając do tego celu delikatnych środków myjących, zawsze w kierunku do odbytu.
• Codziennie zmieniaj bieliznę osobistą chorego, zawsze gdy jest wilgotna. Wskazane jest noszenie bielizny bawełnianej.
• Dostosuj ubiór chorego do temperatury otoczenia. Szczególnie ważne jest utrzymanie w cieple okolic podbrzusza i nerek.
• Zachęcaj chorego do częstego oddawania moczu (pozostawanie moczu w pęcherzu przez dłuższy czas może powodować namnażanie się bakterii).
• W przypadku chorego z nietrzymaniem moczu, stosuj specjalne wkładki higieniczne lub pieluchomajtki i regularnie je zmieniaj.
• W przypadku chorego z założonym cewnikiem do pęcherza moczowego, pamiętaj, by worek na mocz znajdował się zawsze poniżej pęcherza moczowego, regularnie go opróżniaj – zapobiegniesz w ten sposób cofaniu się moczu do pęcherza moczowego chorego.
• Dbaj o właściwe odżywianie i nawodnienie chorego. Posiłki powinny zawierać odpowiednią ilość kalorii i białka, a także witamin i minerałów. Zachęcaj chorego do picia (co najmniej 2 litry na dobę).
• Zapewnij podopiecznemu warunki do snu i wypoczynku. Sen w ciągu nocy powinien trwać 7 do 8 godzin.
• Unikaj narażenia swojego podopiecznego na zarażenie poprzez ograniczenie kontaktów z osobami chorymi. Dokładnie myj ręce przed kontaktem z chorym i stosuj rękawiczki ochronne w trakcie wykonywania czynności higienicznych tak, aby nie dopuścić do przekazywania bakterii z Twoich rąk na podopiecznego.

Jakie objawy i dolegliwości zgłaszane przez Twojego podopiecznego powinny wzbudzić Twój niepokój?.

Do typowych objawów infekcji układu moczowego należą:

• ból lub pieczenie w trakcie oddawania moczu;
• utrudnione oddawanie moczu;
• częsta i nagła potrzeba oddania moczu, czasami nietrzymanie moczu;
• przykry zapach moczu;
• zmętnienie lub zmiana zabarwienia moczu (kolor czerwony – obecność kwi w moczu);
• bóle pleców.

Pamiętaj, że zwłaszcza u osób starszych infekcje układu moczowego mogą przebiegać w sposób nietypowy. Często jedynym objawem choroby jest gorączka, pogorszenie stanu ogólnego lub zaburzenia świadomości. Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące objawy u Twojego podopiecznego – skontaktuj się z lekarzem.

Autor tekstu: Ewa Kawalec-Kajstura, dr n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa geriatrycznego